مقالات

معماری تیموریان یکی از انواع معماری های کلاسیک است که امروزه توجه زیادی به آن می شود. قبل از اینکه با شاهکارهای باقی مانده از این معماری آشنا شوید، بد نیست که در خصوص اصول این نوع معماری اطلاعاتی را به دست آورید. حکومت تیموریان از قرن چهاردهم میلادی فعالیت خود را آغاز نمود و از همان ابتدا نیز سمرقند را پایتخت خود انتخاب کرد. البته توجه به این موضوع نیز لازم است که بدانید تیموریان نیز همانند مغول ها بسیاری از بناهای تاریخی ایران را از بین برده و ویران نمودند.

از ویژگی های اصلی سبک معماری تیموریان، استفاده از اشکال با ظرافت و دقت خاص است. این اشکال اغلب در معماری مدارس، مساجد، کاخ ها و … مورد استفاده قرار می گرفت. بناهای زیادی از این معماری باقی مانده که مسجد گوهرشاد، آرامگاه امیر تیمور و بناهای میدان ریگستان تنها بخشی از آنها هستند. در طراحی بناهای به جا مانده از آن زمان، مشاهده می شود که  طرح های مغولی بسیار پررنگ هستند. برای آشنایی بیشتر با ویژگی های معماری تیموریان، در زیر به 7 شاهکار مهم آن زمان اشاره شده است.

آشنایی با 7 شاهکار مهم معماری تیموریان:

• مسجد گوهرشاد:

این مسجد به عنوان یکی از شاهکارهای معماری تیموریان شناخته می شود زیرا سبک آن با سایر مساجد آن زمان متفاوت است. انواع کاشی کاری ها و استفاده از معماری های ظریف موجب شده است که به راحتی چشم هر بیننده ای را به خود جلب نماید.  در این مسجد 4 ایوانه تلاش شده است تا کاشی کاری ها بسیار ظریف صورت گیرند و اصول معماری شرق به همراه مصالح و سنگ های قرن نهم  انجام شود. طاق های  گنبدی، مناره هایی که با شیوه مقرنس تزیین شده و گچ کاری و معرق کاری دیوار ها، آن را از هر لحاظ به یک شاهکار از معماری تیموریان تبدیل می نماید.

معرفی مسجد گوهرشاد از معماری تیموریان

• مسجد مولانا:

از دیگر شاهکارهای معماری تیموریان می توان به مسجد و مزار مولانا اشاره نمود. بسیاری از بزرگان این عرصه، هنر کاشی کاری آن را همانند مسجد گوهرشاد می دانند. اما یکی از ویژگی های مهم آن، کتیبه ای است که گرداگرد بنا وجود دارد. تزئینات زیبای آن به خط ثلث می باشد و چشم هر بیننده ای را به خود جلب می نماید. اشکال هندسی که با سنگ به عنوان تزئین در آن دیده می شود، می تواند نماد معماری این دوره باشد. از دیگر ویژگی های معماری تیموریان که در این بنا دیده می شود، می توان به خطوط نستعلیق و شکسته بکار رفته در آن برای نوشت ابیات و … اشاره داشت.

معرفی مسجد مولانا از معماری تیموریان

• مسجد کبود تبریز:

مسجد کبود که در شهر تبریز واقع شده است، از دیگر شاهکارهای مربوط به معماری تیموریان می باشد. استفاده از کاشی های لاجوردی در آن باعث شده است که آن را جزء زیباترین مساجد ایران بتوان قرار داد. از ویژگی های هنر تیموری که در این بنا نیز دیده می شود، طرح های زیبا، نقش و نگار های ظریف و کاشی های فیروزه ای و لاجوردی است که به صورت ماهرانه ای در کنار هم قرار گرفته اند. با دقت در نقش و نگارهای موجود بر روی دیوار ها می توان متوجه اهمیت معماران به جزئیات طراحی شد.

معرفی مسجد کبود از معماری تیموریان

• قصر تیمور درکش:

بسیاری از افراد این شهر را به نام شهر سبز نیز می شناسند و در واقع زادگاه تیمور بود. پس از آغاز حکمرانی تیموریان، وی در این شهر قصری را به عنوان محل زندگی احداث کرد که جز بناهای تاریخی زیبا امروزه شناخته می شود. گفته می شود این شاهکار معماری تیموریان با آجر احداث شده اما درون آن از سنگ ها و کاشی های نقش و نگاردار استفاده گردیده است. استفاده از پارچه های زربافت و مرصع و کوشک به عنوان تزیینات از دیگر ویژگی های این بنای تاریخی می باشد.

معرفی قصد تیمور از معماری تیموریان

• مسجد بی بی خانم:

این مورد نیز از ابنیه های تاریخی دوران تیموریان به حساب می آید. بسیاری از افراد آن را به عنوان مسجد جامع سمرقند نیز می شناسند. بی بی خانم پس از فتح سمرقند به همسری تیمور درآمد و پس از تیمور نیز مسجدی را به نام وی بنا نمود. از جمله ویژگی معماری تیموریان که در این مسجد بسیار پررنگ می باشد، توجه به قرینه سازی است. به گونه ای که تمام ایوان ها و گنبدهای داخلی به صورت قرینه در ساختمان در نظر گرفته شده اند. استفاده از سنگ های نقاشی شده و گچ کاری های زیبا نیز به ارزش این بنای تاریخ می افزاید.

معرفی مسجد بی بی خانم از معماری تیموریان

• آرامگاه تیمور:

در دوره ای که معماری و هنر برای حکومت بسیار ارزش داشت، آرامگاه سلاطین جزء مواردی بودند که برای ساخت آن زمان و هزینه زیادی صرف می شد. از همین رو آرامگاه تیمور را می توان در دسته شاهکارهای معماری آن زمان دسته بندی نمود. معماران عصر تیموری برای ساخت این آرامگاه از گنبدها و سردر های بسیار رفیع استفاده نموده اند که دارای کاشی کاری های بسیار زیبای لاجوردی می باشد. قرینه سازی در ساخت مقبره کاملا رعایت شده و می توان یک آرامگاه 8 ضلعی را مشاهده نمود که با خشت و چوب تهیه شده است. گفته می شود در ساخت آن از آجر به صورت افقی و عمودی بکار گرفته شده است.

معرفی آرامگاه تیمور از معماری تیموریان

• مدرسه غیاثیه خرگرد

گفته می شود این بنای تاریخی از آخرین بناهای تاریخ دوره تیموری می باشد که به جا مانده است. برای احداث و ساخت آن هزینه زیادی صورت گرفت تا استحکام و زیبایی آن از هر لحاظ تضمین شود. مدرسه مذکور دارای 4 ایوان و 1 مسجد می باشد. در این بنا برای اولین بار از کاشی هایی استفاده گردید که به صورت معرق بودند. رنگ لعاب فیروزه ای و لاجوردی مهری بر تایید شاهکار تیموریان می باشد. همانند اکثر بناهای آن دوره، این مدرسه نیز با آجر تهیه شده که برای زیبا نمودن آن از قاب های کاشی بهره گرفته شده است. در معماری این مدرسه می توان خط نسخ را بر روی دیوارها و کتیبه ها مشاهده نمود.

معرفی مدرسه غیاثیه خرگرد از معماری تیموریان

جمع بندی:

دوره تیموریان جز دوره هایی است که به معماری و هنر بها داده می شد. بناهای آجری منظم و قرینه با کاشی کاری های زیبا و لاجوردی از ویژگی های معماری این دوره تاریخی است.

https://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199920105/obo-9780199920105-0028.xml

https://www.britannica.com/topic/Islamic-arts/Mongol-Iran-Il-Khanid-and-Timurid-periods